BARTLEBY - Herman Melville

2000 yılında Cumhuriyet Gazetesi
 tarafından bastırıldı ve gazeteye
ek olarak verildi.
Çeviren: Lale Eren
 

  Bu yaştan sonra derslerim, sınavlarım ve bir de bahar derken epeydir yazamadım. Kitaplar durmuyor tabii. Bugün Moby Dick’i ile ünlü Amerikalı yazar Melville'nin Bartleby'sini anlatalım biraz. Türkçeye 'Katip Bartleby' , 'Yazıcı Bartleby' olarakta çevrilen bu kitap değeri sonradan anlaşılanlardan.

  19. yüzyıl New York’unun Wall Street’inde bir hukuk  bürosunda çalışır zayıf, solgun yüzlü  Bartleby. Yaptığı iş son derece mekanik olarak evrakların kopyalarını çıkartmaktır. Dürüsttür, işini iyi yapar, devamsızlığı ve aşırılıkları yoktur. Paravanın arkasındaki yerinden -ayağa kalkıp camından karşıki tuğlalı duvara daldığı zamanlar dışında- kalkmaz, nerdeyse yemek yemez, toplumla iletişimi sıfırdır. Bürodaki diğer yazıcılar onun kaçık olduğuna inanırlar. Sonraki yüzyılların iyice mekanize olacak insanını haber verir gibi bu yazıcıların adı yerine takma isimlerini verir yazar.

  Derken günün birinde büro sahibi yapması gereken işin biraz dışında olarak Bartleby’nin bizzat kendisinin  yazdığı kopyaları kontrol etmesi için yardım ister. Bütün büro çalışanlarının eline birer kopya verilip birinin de okumasıyla yapılan bir kontroldür bu. Ve Katip tarihi yanıtını verir.

  -‘Yapmamayı yeğlerim.’

  İşte bundan sonra, kitap Bartleby’nin  YAPMAMAYI YEĞLEYECEK’leriyle devam edecektir. Aynı zamanda kitabın da anlatıcısı olan büro sahibini insancıl sorgulamalara iten davranışlarıyla ,  robot insana bir direnişin simgesi Barhleby , bu direnişin nereye kadar götürülebileceğini de gösteriyor bize kitabın sonunda. Ve bu sona götüren nedeni de.

  Elimde olmadan kendi bankacılık günlerimi hatırlıyorum. Ve çok merak ediyorum. Kaçımız ‘Yapmamayı Yeğledik’ diye…