Çeviren : Bahar Öcal Düzgören
‘Yüzbaşı Corelli’nin
Mandolini’ dediğim zaman kitapseverler arasında bilmeyen yok. Hatta sanırım filminden
ötürü pek kitap okumayanlar da biliyorlar. Ancak aynı yazarın ülkemizde asıl
bilinmesi gereken ‘Kanatsız Kuşlar’ından pek kimsenin haberi yok. Ya da en
azından benim çevremde öyle oldu. Kime bahsettiysem ilk önce benden duydu. Çok keyif alarak bir solukta okuduğum bu kitabı bir
yığın arkadaşıma hediye aldım. Gene bir yığın arkadaşım benden duyarak satın
aldı, ne var ki aldığım geri bildirimler de henüz çok az. Kendi ülkesiyle ilgili bir kitabı herkesin okumasını istiyor insan galiba.
İngiliz Bernieres
Kanatsız Kuşlar’ı yazmak için on yıl araştırma yapmış. Başka bir ülkenin tarihi
fonunda roman yazmak çok kolay bir şey değil. Hatta bayağı zor bir şey olmalı.
Fakat Berniers bu konuda bence oldukça başarılı. Kitap 1900’lerin başında
başlıyor. İkinci meşrutiyet, İttihat Terakki, Trablusgarp ve Balkan Savaşları,
Sarıkamış, Ermeni tehciri , Çanakkale Savaşları, Kurtuluş Savaşı , Lozan
Anlaşması, Cumhuriyetin kurulması , mübadele fonda akıp geçiyor. Balkan
Savaşlarında Türklerin uğradığı katliamı Pierre Loti’den sonra bir yabancının kaleminden tekrar okudum. Ermeni tehcirine yansız bakışını ise tebrik ediyorum.
Kitapta Atatürk
hakkında doğumundan Cumhuriyetin kuruluşuna kadar hayatını anlatan yirmi iki
kısa bölüm var. Ben Kemal’in anlamını doğal olarak biliyordum. Mustafa’nın ne
anlama geldiğini bu kitapta öğrendim.
‘…baba, göbek kordonu
kesilirken öne doğru eğilip çocuğun adını fısıldıyor. Adı Mustafa olacak; Seçilmiş.’
‘Öğretmeni Mustafa,
kendisi ile karıştırılmasın diye ona bir isim veriyor. Ömrü boyunca taşıyacağı
bu yeni isim ‘Kemal’ oluyor. ‘Mükemmellik’’
Mustafa Kemal: Seçilmiş Mükemmellik, bu kadar da uyar.
Öykü, Fethiye
yakınlarındaki Eskibahçe köyünde geçer. Bernieres bir ropörtajında Eskibahçe’yi
Kayaköy’den esinlenerek yarattığını söylemiş. 1900’lerin başında Eskibahçe’de
Müslüman ve Hristiyanlar kardeş kardeş yaşamaktadırlar. Bakalım, Eskibahçe’de
kimler vardır. Köyün birbirlerini ‘iyi akşamlar, İmansız Efendi ‘ diye espriyle
selamlayan can dost bir imamı ve bir papazı vardır. Köylüler birbirlerinin
kutsal günlerini kutlarlar, yerine göre her iki tarafta da dua ederler. Köyün ,
kitabın sonunda size atalarımızın ‘Allah çirkin talihi versin’ sözünü
hatırlatacak güzeller güzeli Hristiyan Philothei’si ve evleneceklerine kesin gözüyle
bakıldığı , ilk andan itibaren onu deliler gibi seven İbrahim’i vardır. İyi huylu dünya güzeli
Philothei’nin ,gene iyi huylu ancak çirkin mi çirkin arkadaşı Drosoulo vardır. Takma adlarını kuşlardan
alan , çok sevgili iki arkadaş, Müslüman Karatavuk ile Hristiyan Mehmetçik
vardır. Köyün Rüstem Ağa’sı vardır.
Ağayla evli olduğu halde , kuzeni ile zina yapıp geneleve düşen Tamara vardır.
Ağaya kendini Çerkes olarak yutturan, aslen Yunanlı güzel metres Leyla vardır.
Tehcir uygulanan Ermeni Levon ve üç kızı
vardır. Köyün kaçığı kayalarda yaşayan ‘Köpek’ vardır. Çömlekçi İskender ,
Ayşe, Gerasimos, Kırıkburun Ali, Polixeni vardır.
‘Bizim için bunlar olağan şeylerdi;
erkekler inanç değiştirmezdi ama kadın evlendiği zaman kocasının dinine
geçerdi. Dışarıya belli etmediği sürece kadının mahreminde dinini muhafaza
etmesine de anlayış gösterilirdi. Zaten hepimiz İsa’nın anasına tama sunma
adetindeydik; çünkü hastalıkta ve kötü talihte işe yarıyordu.'
Ancak, dünya bu
barış dolu köyü rahat bırakmayacaktır. Karatavuk Çanakkale’ye , hristiyan
olduğu için savaşa alınmayan Mehmetçik işçi taburlarına gönderilecektir. Karatavuk’la
beraber Çanakkale muharebeleri de kitapta önemli yer tutar. Burada Bernieres’in
dedesinin de Çanakkale’de savaştığını harırlatmak gerek. Çanakkale savaşçısı
Fikret’in öyküsü, özellikle düşmanın yaralısını taşıdığı kısım, ayrıca çok
güzeldir. İbrahim Kurtuluş Savaşı’na katılacak ve oradan yarı deli olarak
geri dönecektir. Köyde İtalyanların tuhaf işgali gerçekleşecek, son olarak mübadele, kardeş yaşayan bu halkı
sonsuza kadar ayıracaktır. Müslümanlar zarar gelmesin diye sevgili komşuları Hristiyanlara
Telmessos’a kadar eşlik edeceklerdir.
Ben Kanatsız
Kuşlar’ı 2008’de okudum, o zamanlar yazar ile yapılan bir ropörtajda, altı yüz
sayfa olan bu kitabı, daha iyi kitap okuyucularının okuyabileceğine dair bir
şeyler okumuştum. İnternetten aradım ama bulamadım. Aslında kitabın okunması
çok rahat ve her şeye karşın alttan alta mizahi bir anlatım da var. Sonuna doğru
içinizden bir şeylerin taştığını hissediyorsunuz. Kaybolan, yok olan bir
şeylerin…
‘Sen ve ben bir zamanlar birbirimizi kuş
yerine koyup da sevdik. Kanatlarımı çırpıp yere düşerek kendimizi berelediğimiz
zaman bile çok mutluyduk, ama gerçek o ki kanatsız kuşlardık biz. Sen bir mehmetçiktin
ben bir karatavuk. Kartallar vardı aramızda veya akbabalar ya da güzel saka
kuşları, ama hiçbirimizin kanadı yoktu.
Kanadı olan kuşlar açısından hiçbir şey
değişmiyor; nereye isterse uçabiliyor onlar ve sınır tanımıyorlar, kavgaları
çok kısıtlı oluyor.
Ama biz daima toprakla sınırlıyız; ne kadar
yükseğe tırmanırsak tırmanalım ve kollarımızı ne kadar çırparsak çırpalım.
Uçamıyoruz ya, kendimize uymayan şeyler yapmaya mahkumuz biz. Kanatlarımız yok
ya, aramadığımız mücadelelere ve iğrençliklere itiliyoruz ve sonra, bütün
bunların ardından yıllar geçiyor, dağlar düzeliyor, vadiler yükseliyor,
nehirlerin yolu kumla tıkanıyor ve yarlar denize çöküyor.’
Kitabın tercümesi ile ilgili de bir çift sözüm
var. İngilizce ‘sen, siz’ anlamına gelen ‘you’ kelimesinin özellikle köylüler
arasındaki konuşmalarda ‘sen’ diye çevrilmesi daha uygun olurdu diye
düşünüyorum. Kendimi başka bir ülkenin köylüsünü okur gibi hissettim. Belki
yabancı bir okur için fark etmez ama bir Türk okuru için fark ediyor sanki.
Kitap biterken bende kalan , ülkem adına mutlu bir sevinç, yaşananlar
içinse sonsuz bir hüzün!
Cok guzel, yazmaya devam teyzos! Face te paylasilmistir :) (*Hatirlatma: Insan 'hakkimda' kismina yegenini de sikistiriverir, bloogerlik konusunda feyz aldim diye... Neyse,uzatmiyorum.) Londra'dan sevgiler
YanıtlaSilSağol be yigen, gadget'leri senin öğrettiğini nasıl unuturum ya, teyzoş'un yaşına ver işte .Londra'ya sevgiler.
YanıtlaSilçok başarılı bir paylaşım olmuş.
YanıtlaSilKuş İsimleri yöneticisi olarak başarılarınızın devamını diliyorum.